Człowiek bez dobrej jakości snu nie jest w stanie normalnie funkcjonować – szczególnie kiedy odpoczynek jest zbyt krótki lub nie ma go wcale. Okazuje się bowiem, że ludzkie ciało bardzo potrzebuje snu, aby dokonać naturalnej regeneracji. Nocny odpoczynek dotyczy różnych obszarów zarówno tych typowo biologicznych jak mięśnie, stawy czy narządy wewnętrzne, jak i tych związanych z psychiką. O doskonałości fizjologii człowieka świadczy fakt, iż wszystkie sfery i partie ciała stanowią skomplikowany mechanizm, który podlega samoregulacji. A jednym z ciekawszych zjawisk oddziałujących na całe ciało jest właśnie sen. Jak działa to w praktyce i jakie korzyści może przynieść?
Aktywność różnych obszarów organizmu w czasie snu
Wraz z przechodzeniem przez kolejne fazy snu, tj. od jawy i zasypiania przez sen lekki i głęboki (faza N-REM), po etap marzeń sennych (faza REM) ciało podlega różnym procesom. Fizjologia ludzkiego organizmu potrafi samodzielnie dbać o swoje potrzeby, dlatego w nocy, kiedy śpisz, ciało regeneruje się m.in. w takich układach jak:
- odpornościowy,
- mięśniowo-stawowy,
- szkieletowy,
- krążenia,
W nocy w ciele człowieka dochodzi do szeregu reakcji biochemicznych głównie w postaci zwiększonego lub zmniejszonego wydzielania określonych hormonów. To one odpowiadają za takie obszary jak np. sen, metabolizm, regulacja ciśnienia tętniczego czy wzrost i budowa komórek mięśniowych. Również marzenia senne są w pewnym stopniu zależne od zmieniającego się stężenia we krwi wybranych hormonów, w tym melatoniny, która wpływa właśnie za zasypianie i sen. Co więcej, sen pozwala umysłowi nie tylko śnić, ale także odpocząć oraz uporządkować nową wiedzę i zapisać wspomnienia. Warto zauważyć, że ciało powinno mieć wygodne podparcie w czasie snu, dlatego zastosowanie znajdą tu materace piankowe klasy premium.
Ruch gałek ocznych
To, co można zobaczyć niemal gołym okiem, kiedy organizm jest pogrążony we śnie, to przede wszystkim szybki ruch gałek ocznych. Ma miejsce w wyjątkowej fazie zwanej REM (ang. Rapid Eye Movement). Przyglądając się osobie śpiącej, można dostrzec mikroruchy gałek ocznych schowanych pod powiekami. Dzieje się tak, ponieważ we wspomnianej fazie człowiek śni i przeżywa marzenia senne. Warto dodać, że sen składa się cykli trwających ok. 1,5 godz. każda, więc w nocy przeciętnie jest to seria składająca się z ok. 4-6 takich cykli. W efekcie faza REM wraz z szybkimi ruchem oczu również ma miejsce kilka razy w ciągu nocy.
Paraliż i skurcze mięśni
Co ciekawe, w fazie REM występuje dodatkowo paraliż mięśni, który sprawia, że są one wiotkie i niezdolne do ruchu. Jeśli ktoś doznał przypadkowego wybudzenia w nocy, możliwe, że doświadczył paraliżu sennego objawiającego się niemożnością ruszenia rękami i nogami oraz trudnościami z nabraniem powietrza. Wbrew powszechnej opinii, to całkiem normalne, że mięśnie są wiotkie, ponieważ w ten sposób nie tylko odpoczywają, ale i zabezpieczają osobę śpiącą przed wykonywaniem niebezpiecznych ruchów w czasie niespokojnego snu. Dobrze jest wtedy zachować spokój i mieć pod głową wygodną, anatomicznie wyprofilowaną poduszkę, która ułatwi ponowne zaśnięcie.
Inną ciekawostką jest popularne uczucie spadania, które dzieje się w momencie przechodzenia ze stanu czuwania w sen, a więc wraz z rozpoczęciem fazy N-REM (ang. Non-Rapid Eye Movement). Jest to chwila, kiedy mózg wysyła sygnały do mięśni w celu rozluźnienia, jednak czasem układ nerwowy płata figla, w wyniku czego wydaje Ci się, że spadasz i budzisz się podskakując. To nic innego jak skurcz mięśni. Co więcej, w fazie N-REM zachodzą także inne zmiany w ciele człowieka. Będzie to m.in. spadek ciśnienia tętniczego, zwolnienie pracy serca i oddechu, a także wyhamowanie metabolizmu.
Regeneracja skóry
W fazie N-REM organizm przegrupowuje szyki, aby jak najszybciej zabrać się za odbudowę zniszczeń (głównie na poziomie komórkowym) powstałych w ciągu dnia. Dotyczy to nie tylko narządów wewnętrznych, ale również skóry. Wówczas tworzą się włókna kolagenowe, których zadaniem jest polepszenie struktury komórek skórnych, co przekłada się na ich lepszą jędrność i elastyczność. Tym sposobem zdrowy i regularny sen może pomóc w zachowaniu ładnego wyglądu skóry przez długie lata. Warto zaznaczyć, że różnego rodzaju białka kolagenowe znajdują się także w: chrząstkach stawowych, oczach, ścięgnach, naczyniach krwionośnych, mięśniach, kościach czy zębach. Aby ten proces zachodził jeszcze efektywniej, można zaopatrzyć się w praktyczne akcesoria (dostępne w salonach), które poprawią komfort snu i nocnej regeneracji.
Oprócz odbudowy włókien kolagenowych, podczas snu, rośnie stężenie hormonu wzrostu (somatropiny). Jego zadaniem jest głównie budowa mięśni oraz odnowa naskórka i przyspieszenie gojenia ran. Hormon wzrostu wydzielany w czasie snu sprawia, że dzieci rosną i rozwijają się, natomiast dorośli regenerują z jego pomocą mięśnie i narządy wewnętrzne. Dlatego sen jest tak ważny dla sportowców i osób w okresie rekonwalescencji. Co ważne, sen to dodatkowo wzmożona praca układu odpornościowego, który może bez przeszkód zająć się wykryciem, neutralizacją oraz usuwaniem drobnoustrojów i patogenów chorobotwórczych. Dowodem na to jest fakt, że w czasie choroby jesteś senny, a nawet krótka drzemka poprawia Twoje samopoczucie. Ponadto, zaniedbywanie snu w okresie wzmożonej aktywności zawodowej i np. w okresie przeziębieniowym bardzo szybko może skutkować złapaniem infekcji.
Odpoczynek dla duszy
Układ nerwowy i mózg są kluczowymi elementami wpływającymi na psychikę człowieka. Z kolei sen może w istotny sposób wspomóc jej równowagę. Dotyczy to przede wszystkim procesu uczenia się oraz tzw. przepracowania emocji, których doświadczasz każdego dnia. W fazie REM umysł kreuje sny oraz uruchamia różne obszary, ponieważ w tym czasie porządkuje pozyskane informacje – jedne utrwala (pamiętasz ważne informacje), a inne pomija (zapominasz te mniej nieistotne). Często można spotkać się ze stwierdzeniem, że aby podjąć ważną decyzję, warto przespać się z tą myślą. Wówczas rano człowiek czuje nie tylko przypływ nowych sił, ale także ma większą jasność umysłu, co przekłada się na lepszą percepcję i zdolności intelektualne, pozwalające dokonać racjonalnego wyboru. Dodatkowo psychika zostaje w większości oczyszczona ze złych emocji, co pozwala zbudować stabilność i równowagę wewnętrzną.
Podsumowanie
Podczas snu ciało przechodzi przez wiele złożonych procesów, których zadaniem jest regeneracja i przywrócenie życiowej energii. Fizjologiczne zjawisko jakim jest sen wpływa na wszystkie części ciała – od skóry, przez mięśnie, po mózg. Zdrowy i komfortowy sen jest bardzo korzystny dla człowieka, ponieważ pozwala odpocząć od codziennych problemów, a także zwiększyć odporność czy poprawić stan skóry. Ponadto, w czasie snu organizm odbudowuje uszkodzenia, łatwiej wraca do zdrowia oraz rośnie, co widać na przykładzie dzieci (wzrost) i sportowców (masa mięśniowa). W efekcie sen sprawia, że całe ciało jest niemal tak samo aktywne jak w dzień, ale odbywa się to w nieco innym trybie.
